Liderinizin Robot Olmasını İster Misiniz?

24/10/2024

Bir gün lideriniz bir robot olsa nasıl hissederdiniz? Liderlik gelişim programları tasarlayıp uygulayan bir eğitmen ve bir lider koçu olarak bu soruya vurgu yapmak ve bu yazıyla sizlerin de düşünmesini istedim. Çünkü bu mevzu gerçekten kafamı karıştırıyor…

“Bu mümkün mü?” diye düşündükten sonra sosyal robotların şu anda bile zor durumlarda insanlarla etkileşime girebildiği gerçeği, gelecekte robot liderlerin olabileceği korkusu ve heyecanını birlikte hissettirdi bana. Korku kısmı zaten net ve herkesin son günlerdeki büyük odağı… Heyecan kısmı ise son günlerde kurumsal hayattaki insanların yaşadığı gerçekler…

Pek çok çalışan bugün liderlerinden; adaleti, empatiyi, ön yargısızlığı, otonomiyi, saygıyı ve güveni daha çok bekliyor ve bunların yeterli olmadığını söylüyor. Bu durum bir liderlik boşluğu yaratıyor. Bu boşluğu gidermek sosyal robotların halledebileceği bir şey olabilir mi? Yoksa robotlar sosyal robot dahi olsa, analitik zeka gerektiren konularla ilgili mi liderlik yapabilir sadece?

Hayal edin, şirketinizde ekip olarak bir proje üzerinde çalışırken toplantı odasının kapısı çalıyor ve içeri bir robot giriyor. Adının “Pepper” olduğunu ve sosyal etkileşim için üretilmiş sosyal yarı insansı bir robot olarak sizin ekibinizin yeni lideri olduğunu açıklıyor. Kısa bir sunum gerçekleştirdikten sonra kendisinden nasıl bir liderlik yapmasını istediğinizi soruyor. Tepkiniz ne olurdu?

Bu konu hakkında düşünme sürecinize yardımcı olacağına inandığım Pepper’ın gerçek hikayesini, 5 akademisyenin gerçekleştirdiği “Robot Liderliği” konulu araştırmada görebilirsiniz. 29 kişi Pepper’ı bir lider olarak deneyimledi ve 16 Şubat 2023’de ilgili araştırma yayınlandı.*

Araştırmada katılımcıların ilk tepkileri olumlu veya olumsuz olmuş. Bu duygusal tepkileri öncelikle ya umut ve merak ya da korku ve endişe ile karakterize edilmiştir. Akabinde katılımcılar, robot liderlerin çalışma ortamlarına ciddi zararlar vereceğini düşünmüşler. Katılımcılar robotun bir lider olarak uygunluğunu düşündüklerinde (örneğin: empatik olma, otorite gösterme, çalışanları motive etme), ilgili liderlik yetkinliklerini sergileyebileceğinden şüphe duymuşlar. Ancak araştırma sonucu bunun tam tersini göstermiş.

Pepper’ın iki ayrı liderlik versiyonu vardı; güven yaratabilen, vizyoner, tutkulu dönüşümsel versiyonu ve görevler için gereklilikleri vurgulayan, yönlendirici işlevsel versiyonu. Araştırma sonucunda dönüşümsel versiyon genellikle daha uygun bir lider olarak değerlendirilmiş ve işlemsel versiyona kıyasla daha olumlu bir bakış açısıyla sonuçlanmış.

Bazı çıktılar ile araştırmayı özetlemek gerekirse;

1. Katılımcıların bir kısmı başta robot bir liderin kayırmacılığı azaltacağını umarak, adaletsiz olmayacağını düşünmüş. Duygularla yönetmeyip, daha objektif bir yaklaşım sergilediği için adil olduğunu görmüşler.

• Dönüşümsel robot hedefleri de ciddiye almış. Katılımcılar robotun kendileri üzerinde olumlu motivasyonel etkileri olabileceğini hayal etmiş ve onu ilerlemelerinde kendilerine rehberlik eden bir “rol-model” olarak kullanabileceklerini düşünmüşler. Dönüşümsel robotu gören bir görüşmeci şunları ifade etmiştir: “Pepper belli bir duygu ve tutkuyla konuştuğu için, bunu iyi yaptığını ve bu nedenle beni iyi fikirler geliştirmeye motive ettiğini söyleyebilirim.”

• Bununla birlikte, işlemsel robotun genellikle iç karartıcı ve sıkıcı bir çalışma ortamı yarattığı görülmüş. Katılımcılar, işlemsel bir robot lider için çalışmanın öğrenmelerini ve büyümelerini sağlayacağını pek olası bulmamışlar ve liderliğin ağırlıklı olarak yaratıcılığa dayanmayan görevler için uygun olacağını düşünmüşler. İşlemsel robot lidere kıyasla, katılımcıların dönüşümsel robot lideri daha fazla ciddiye aldıkları gözlemlenmiş. Dönüşümsel robot lider, motivasyon artışı, adil yargılama ve karar kalitesi gibi umutlar uyandırırken; işlemsel robot lider, insan ihtiyaçlarını dikkate alması ve yaratıcılık ile hatalara yer verilmesi konusunda endişe ve korkuları harekete geçirmiş.

Bu araştırma ve yine son dönemde yapılan pek çok araştırma, acaba gelecekte robot liderler tarafından liderliği tercih edebileceğimiz anlamına mı geliyor? Ben düşünmeyi, araştırmayı ve konuya odaklanmayı tercih ediyorum.  Siz ne dersiniz, gelecekte liderinizin bir robot olmasını ister misiniz?

Sevgilerimle,

*Araştırmayı incelemek için:https://doi.org/10.1371/journal.pone.0281786